Ochrona dóbr osobistych człowieka
Dobra osobiste = atrybut każdej osoby fizycznej = uznane przez system prawny wartości dotyczące fizycznej i psychicznej integralności człowieka, jego godności czy pozycji w społeczeństwie.
Katalog otwarty z KC = zdrowie, wolność, cześć, swobodę sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnicę korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska.
Przykłady z doktryny = kult po zmarłej osobie, poczucie przynależności do określonej płci, sferę życia prywatnego, stan cywilny, poufność niektórych informacji np. wysokość wynagrodzenia.
Ochrona niemajątkowa przesłanki = zagrożenie lub naruszenie + bezprawność, roszczenia:
- o ustalenie że dane dobro osobiste przysługuje,
- o zaniechanie dalszych naruszeń,
- o usunięcie skutków naruszenia (np. sprostowanie),
Ochrona majątkowa wymaga dodatkowej przesłanki – winy sprawcy) - roszczenia:
- o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę,
- o zapłatę odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny. (zob. art. 445 i 448)
Bezbarwność = jest domniemana (zagrożenie lub naruszenie = domniemanie, że jest to wynik działania bezprawnego). Dowód, że tak nie musi przeprowadzić pozwany.
Okoliczności wyłączające bezprawność:
- działanie na podstawie przepisu (np. pozbawienie wolności w związku z wykonaniem wyroku)
- wykonanie prawa podmiotowego (karcenie dzieci),
- zgodę uprawnionego (nieskuteczna gdy sprzeczna z prawem).
Dobra osobiste pozostają pod ochroną prawa cywilnego, niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
+ Art. 43. Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.)
Roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne = tylko w razie:
- uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia,
- pozbawienia wolności,
- skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu.
Na zasadzie art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste (bez ograniczenia ich zakresu) zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przesłanką odpowiedzialności na podstawie tego przepisu jest wina.
Zasadzenie roszczeń zarówno na podstawie art. 445 jak i 448 k.c. ma charakter fakultatywny .Od oceny sądu zależy przyznanie pokrzywdzonemu ochrony w tejże formie.
Zasadą jest niedziedziczność i niezbywalność roszczenia o zadośćuczynienie. Ustawa przewiduje jednak wyjątki:
Roszczenie o zadośćuczynienie (ale tylko z art. 445) przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy:
- zostało uznane na piśmie albo
- powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego.
Roszczenia z art. 445 i 448 mogą być natomiast zbyte tylko gdy:
- są już wymagalne
- zostały uznane na piśmie albo przyznane prawomocnym orzeczeniem.
Niezależnie od możliwości uzyskania zadośćuczynienia, jeżeli w skutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych. Kwestię tę regulują właściwe przepisy prawa zobowiązań określające zasady odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę (art. 361 – 363 k.c., 415 i n. k.c.), do których odsyła art. 24 § 2 k.c.
Linki sponsorowane
RADCA PRAWNY |
