Zgodnie z KC: Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.
Darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.
Spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy:
- darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo
- obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.
Darowizna nie może być odwołana po upływie 1 roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.
Przepisów o odwołaniu darowizny nie stosuje się, gdy darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego.
Linki sponsorowane
RADCA PRAWNY |
Skutek odwołania
- w następstwie odwołania darowizny po stronie obdarowanego powstaje obowiązek zwrotu darowizny. Zwrot następuje stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu – złożenie oświadczenia o odwołaniu darowizny ma więc skutek obligacyjny (powstanie zobowiązania obdarowanego), nie powoduje natomiast automatycznego "powrotu" przedmiotu darowizny do majątku darczyńcy.
Nieodpłatne świadczenie darczyńcy nakłada na obdarowanego obowiązek wdzięczności. W konsekwencji, darczyńca może odwołać darowiznę, jeżeli obdarowany dopuści się wobec niego rażącej niewdzięczności.
Rażąca niewdzięczność = zachowania obdarowanego skierowane przeciwko darczyńcy świadomie i w nieprzyjaznym zamiarze. Wyłączone są tu zatem czyny popełnione w uniesieniu bądź rozdrażnieniu, spowodowanym zachowaniem się lub działaniem darczyńcy. Dla oceny danego zachowania zawsze należy badać motywy i intencje obdarowanego – nie wystarczą same zewnętrzne przejawy zachowania.
Uwagi:
(A) z jednej strony samo popełnienie przestępstwa nie oznacza automatycznie rażącej niewdzięczności, zaś czyn nie wypełniający znamion przestępstwa może być dowodem rażącej niewdzięczności (tak SA w Poznaniu);
(B) zachowanie kwalifikowane jako rażąca niewdzięczność powinno być w zasadzie dotyczyć bezpośrednio darczyńcy. Zachowanie budzące powszechną dezaprobatę, ale nie skierowane przeciwko darczyńcy, nie będzie rażącą niewdzięcznością;
(C) zaniechanie obdarowanego też może być rażącą niewdzięcznością (np. niepowstrzymanie lub tolerowanie działań O3 skierowanych przeciwko darczyńcy)
(D) rażąca niewdzięczność może być związana wyłącznie z zachowaniem samego obdarowanego, a nie osób reprezentujących go, np. przedstawicieli ustawowych. Żadne zachowanie małoletniego do 13 roku życia nie może być traktowane jako rażąca niewdzięczność. Powyżej tej granicy należy badać, czy małoletni działał z pełnym rozeznaniem;
- odwołać można zarówno darowiznę już wykonaną, jak i jeszcze nie wykonaną; nie można odwołać darowizny wobec spadkobierców obdarowanego, który dopuścił się rażącej niewdzięczności
Z orzecznictwa SN:
- jeżeli darowizna na rzecz obojga małżonków i przedmiot darowizny wchodzi do majątku wspólnego, to nie wyklucza to możliwości odwołania darowizny w stosunku do tylko jednego z małżonków, jeżeli tylko z jego postępowaniem wiąże się przesłanka rażącej niewdzięczności.
- jeżeli odwołano darowiznę wobec jednego z małżonków i dochodzi do zwrotu w naturze, pomiędzy darczyńcą a drugim z małżonków powstaje współwłasność przedmiotu darowizny;
- jeżeli darczyńcami oboje małżonkowie a rażąca niewdzięczność wobec tylko jednego z nich, ten małżonek może domagać się zwrotu przedmiotu darowizny w odpowiedniej części
Sposób odwołania darowizny:
- odwołanie darowizny dokonuje się poprzez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. Forma pisemna zastrzeżona jest niezależnie od przedmiotu odwoływanej darowizny (a więc w zwykłej formie pisemnej odwołuje się również darowiznę, której przedmiotem była nieruchomość). Forma pisemna zastrzeżona jest dla celów dowodowych – w razie nie zachowania formy pisemnej darczyńca może przy pomocy innych środków dowodowych wykazać, że doszło do odwołania darowizny. Nie jest konieczneym elementem oświadczenia o odwołaniu darowizny wskazanie przyczyny odwołania.
- WAŻNE: dla ustalenia zakresu obowiązku zwrotu decydująca jest chwila zdarzenia uzasadniającego odwołanie darowizny, a nie chwila złożenia oświadczenia o odwołaniu! – to właśnie od chwili takiego zdarzenia obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu. Może być więc sytuacji, gdy co prawda w chwili odwołania darowizny obdarowany nie jest już wzbogacony, ale w chwili zaistnienia zdarzenia stanowiącego rażącą niewdzięczności by jeszcze wzbogacony – obowiązek zwrotu powstaje.
Przebaczenie
- jeżeli darczyńca przebaczył obdarowanemu, odwołanie nie jest możliwe;
- przebaczenie to nie oświadczenie woli, ale przejaw woli zbliżony do oświadczenia woli (dlatego przebaczyć może też osoba nie posiadająca zdolności do czynności prawnych). Cechy:
(a) istotne istnienie dostatecznego rozeznania po stronie darczyńcy (rzeczywista i świadoma wola przebaczenia – świadomość obejmować musi zarówno zachowanie obdarowanego jak i intencję przebaczenia);
(b) nie jest konieczną przesłanką istnienie zamiaru wywołania skutku prawnego w postaci utraty prawa do odwołania darowizny;
(c) akt osobisty, nie można nikogo upoważnić do przebaczenia;
(d) forma dowolna – każde zachowanie darczyńcy wyrażające w sposób zrozumiały dla otoczenia jego wolę, może być dokonane per factia concludendia.
(e) można per analogiam stosować przepisy o oświadczeniach – np., nieskuteczne przebaczenie będące wynikiem groźby, podstępu czy błędu, przy braku świadomości lub swobody po stronie darczyńcy.
- rażąca niewdzięczność po przebaczeniu ponownie uprawnia do odwołania darowizny.
Odwołanie przez spadkobierców
Spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy:
- darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo;
- obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.
Termin do odwołania darowizny
- 1 rok od chwili dowiedzenia się przez uprawnionego o podstawach odwołania (a nie od samego momentu wystąpienia rażącej niewdzięczności);
- jest to termin zawity.
Linki sponsorowane
RADCA PRAWNY |
