(art. 117-125 kodeksu cywilnego)
Przedawnienie = nie polega na wygaśnięciu roszczenia, lecz na tym, że po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia.
Przedawnieniu podlegają wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe.
Nie przedawniają się: roszczenia o charakterze procesowym, administracyjnoprawnym, prawa podmiotowe, uprawnienia kształtujące.
Roszczenie przedawnione = zobowiązanie naturalne.
Uchylenie się następuje w formie zarzutu.
Zarzutu przedawnienia można się zrzec dopiero po upływie okresu przedawnienia.
Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest nieodwołalne.
Zgłoszenie zarzutu przedawnienia może być oceniane w kontekście zgodności z zas. wp. społ. (Sąd może uznać zarzut za bezskuteczny, jeśli np. dłużnik zwodził wierzyciela, celem uzyskania przedawnienia.
Terminy przedawnienia:
- 10 lat – zasada,
- 3 lata - o świadczenia okresowe + roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
- 10 lat - roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu.
- przepisy szczególne (np. przepisy o umowie zlecenia, przepisy o czynach niedozwolonych – po 31.12.2007 r. szkoda na osobie, która ujawni się po 10 latach od wystąpienia zdarzenia wywołującego szkodę, nie ulegnie przedawnieniu).
Zawieszenie biegu przedawnienia następuje:
- co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
- co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
- co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;
- co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody
- względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, lub co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat 2 od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia.
Przerwanie biegu przedawnienia:
- przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, podjętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
- przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje (sporne jest, czy uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której ono przysługuje wymaga złożenia oświadczenia woli (uznanie właściwe), czy wystarczające jest zewnętrzne wyrażenie przeświadczenia o istnieniu roszczenia, a więc oświadczenie wiedzy (uznanie niewłaściwe). Ustawa nie wymaga dla uznania roszczenia żadnej szczególnej formy; może ono nastąpić w sposób wyraźny lub dorozumiany – np. zapłata odsetek, prośba o rozłożenie na raty);
- przez wszczęcie mediacji.
Uznanie długu po upływie okresu przedawnienia nie zmienia sytuacji dłużnika, którego dług jest niezaskarżalny (zobowiązanie naturalne). Dopiero um. dłużnika z wierzycielem zawarta po upływie terminu przedawnienia powoduje, iż zobowiązanie przekształca się z naturalnego w zobowiązanie zaskarżalne (na zasadzie swobody umów).
Normy wyznaczające terminy przedawnienia mają charakter bezwzględnie wiążący (nie mogą być skracane ani przedłużane czynnością prawną).
Początek biegu przedawnienia = dzień, w którym roszczenie stało się wymagalne. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści zobowiązania.
