PRAWO CYWILNE: Służebność

a służebność osobista

Służebności = ograniczone pr. rzeczowe.

Ze względu na kryterium osoby uprawnionego wyróżniamy:

Służebności gruntowe = Uprawniony - każdoczesny właściciel nieruchomości władnącej. Cel - zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej. Prawo związane z nieruchomością władnącą – jest częścią składową nieruchomości.
Służebności osobiste = Uprawniony - oznaczona osoba fizyczna. Cel - zaspokojenie osobistych potrzeb osoby uprawnionej. Niezbywalne, niedziedziczne, gaśnie z chwilą śmierci uprawnionego. Nie można ustanowić wbrew woli właściciela.

Służebność osobista = prawo, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej.

Postacie służebności:

a) służebności czynne (pozytywne) – polegają na uprawnieniu do korzystania w oznaczonym zakresie z cudzej nieruchomości (np. drogowa).

b) służebności bierne (negatywne) – zobowiązują właściciela nieruchomości obciążonej do niewykonywania określonych uprawnień względem własnej nieruchomości (np. zakaz sadzenia drzew).

Służebności Gruntowe

Jest prawem związanym z prawem własności nieruchomości władnącej i stanowi jej część składową.

Musi mieć na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej części.

Treść i cel

"Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (władnącej) prawem, którego treść polega na tym, że: właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności,

Powstanie

w drodze czynności prawnej (jeżeli nieruchomość jest przedmiotem współwłasności potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli)
konstytutywne orzeczenie sądu (art. 145, 146 i 151 Kc)
decyzja administracyjna (art. 112 i 120 ustawy o gospodarce nieruchomościami)
zasiedzenie (polegająca na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia);

Jest ona ustanawiana na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej i obciąża każdoczesnego właściciela nieruchomości służebnej.

Rodzaje służebności gruntowych:

czynne = np. drogowa, pobierania wody, oparcie budynku o mur sąsiada,
bierne = np. zakaz wznoszenia budynków na określonej działce, budynku o określonej wysokości, zakaz sadzenia drzew wysokopiennych.

Czas trwania = Zasadniczo powinna być ustanawiana bezterminowo, nie ma jednak przeszkód, by czas jej trwania ograniczyć terminem czy warunkiem.

Odpłatność = nie należy do treści służebności. Kwestia ta została pozostawiona decyzji stron, z wyjątkiem ustanawiania mocą orzeczenia sadowego służebności w prawie sąsiedzkim, mocą decyzji administracyjnej o wywłaszczeniu, a także zmiany z ważnych potrzeb gospodarczych treści czy sposobu wykonywania służebności (art. 291 KC).

Podmioty uprawniony = każdoczesny właściciel nieruchomości władnącej.

Podmioty zobowiązany = każdoczesny właściciel nieruchomości obciążonej.

Nie zawsze jednak podmiotem służebności gruntowej jest właściciel nieruchomości. Wyjątek od tej zasady przewiduje art. 286 Kc, który pozwala na ustanowienie służebności gruntowej na rzecz rolniczej spółdzielni produkcyjnej, bez względu na to czy jest ona właścicielem nieruchomości gruntowej.

Zakres i wykonywanie służebności

w braku innych danych zakres i wykonywanie określają zasady współżycia społ. i zwyczaje miejscowe, powinna jak najmniej utrudniać korzystanie z nieruchomości obciążonej, właściciel nieruchomości władnącej w braku um. obowiązany do utrzymywania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności gruntowej (jeżeli obowiązek ten został włożony na właściciela nieruchomości obciążonej, właściciel jest odpowiedzialny także osobiście za wykonanie tego obowiązku. Odpowiedzialność osobista współwłaścicieli jest solidarna).

Roszczenia:

o zmianę treści lub sposobu wykonywania służebności za wynagrodzeniem (ważne potrzeby gosp. wł. nieruch. obciąż.), chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej;
o zniesienie służebności za wynagrodzeniem (gdy stała się szczególnie uciążliwa a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej);
o zniesienie bez wynagrodzenia – gdy utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie.

Wygaśnięcie:

niewykonywanie przez 10 lat (przy służebności biernej: gdy na nieruchomości obciążonej istnieje od 10 lat stan sprzeczny z treścią służebności wygaśnięcie następuje ex lege); do wykazania, iż nastąpiło wygaśniecie niezbędne jest uzyskanie potwierdzenia tego skutku orzeczeniem sądowym, które ma charakter deklaratoryjny.
zrzeczenie się przez uprawnionego;
konfuzja;
zniesienie będące skutkiem utraty wszelkiego znaczenia dla nieruchomości władnącej, na żądanie właściciela nieruchomości obciążonej;
zniesienie na wniosek właściciela nieruchomości obciążonej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do korzystania z nieruchomości władnącej;

Służebności Osobiste = ustanowiona na rzecz określonej osoby fizycznej (wyłącznie).

Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej – nie można wbrew woli właściciela nieruchomości.

Podczas gdy służebność gruntowa służy zwiększeniu użyteczności nieruchomości władnącej, to celem służebności osobistej jest zaspokojenie osobistych potrzeb osoby uprawnionej (też jej domowników przy służebności mieszkania).

Powstanie. Sposoby.

Czynność prawna (um. pomiędzy właścicielem nieruchomości obciążonej a uprawnionym);

Konstytutywne orzeczenie sądu w przypadku wskazanym w art. 146 Kc.

Zakres i wykonywanie służebności osobistej.

W braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zas. wp. społ. i zwyczajów miejscowych.

Wygaśnięcie.

najpóźniej ze śmiercią uprawnionego (w przypadku służebności mieszkania strony mogą się jednak umówić, że będzie ona przysługiwała jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi).
Zniesienie służebności mocą orzeczenia sądowego (art. 294-295 kc)
Zwolnienia od służebności w razie podziału nieruchomości obciążonej (art. 290 § 1 kc)
Niewykonywania przez lat 10 (art. 293 kc)
Zamiany służebności na rentę (art. 303 kc)

Charakter służebności osobistej.

Niezbywalna (przy służebności mieszkania strony mogą jednak umówić się, że w razie śmierci uprawnionego służebność mieszkania będzie przysługiwać jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi),
niedziedziczna,
nie można przenieść uprawnienia do wykonywania, (wyjątek służebność mieszkania, albowiem uprawniony może przyjąć na mieszkanie wymienione w przepisie art. 300 Kc osoby)
nie można zasiedzieć.

Żądanie właściciela zamiany na rentę.

Jeżeli uprawniony dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa = właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany na rentę w trybie procesu.

Służebność mieszkania = szczególny rodzaj służebności osobistej. Wyjątek od innych służebności osobistych, mogą z niej korzystać także O3. Mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie: małżonka i małoletnie dzieci, a inne osoby tylko gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego; dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności; można umówić się, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania będzie przysługiwać jego dzieciom, rodzicom, małżonkowi.