Przedmiotem własności może być tylko rzecz (ruchoma lub nieruchomość).
Tradycyjnie wyróżnia się 3 uprawnienia właściciela:
- posiadanie (ius possidendi)
- korzystanie, a w nim:
- używanie rzeczy (ius utendi)
- pobieranie pożytków
- i innych dochodów (ius fruendi)
- zużycie rzeczy (ius abutendi)
- rozporządzanie rzeczą (ius disponendi) a w nim:
- wyzbycie się własności (skutkujące przejściem prawa na inne podmioty)
- obciążenie własności
- zniesienie własności
Są to prawa skuteczne erga omnes = właściciel może wykonywać swoje uprawnienia z wyłączeniem innych osób. Uprawnienie właściciela = obowiązek O3 (powstrzymania się od ingerencji w sferę własności).
Granice korzystania z uprawnień właściciela wyznacza:
- ustawa (np. immisje – art. 144 k.c., stan wyższej konieczności art. 142 k.c., ustanowienie drogi koniecznej art. 145 k.c.),
- zasady współżycia społecznego (tylko w absolutnie wyjątkowych przypadkach),
- społeczno–gospodarcze przeznaczenie prawa (inaczej można wykorzystać nieruchomość położoną na wsi, a inaczej w mieście, np. jeśli chodzi o dopuszczalność hodowli pszczół.
1. Uprawnienie do posiadania rzeczy:
- mimo że nie zostało wyraźnie wymienione w art. 140 k.c. jest jednym z podstawowych uprawnień wchodzących w skład prawa własności prawa własności
- chodzi o posiadanie samoistne (skoro posiadaczem samoistnym jest ten kto rzeczą włada jak właściciel, oczywistym jest że z reguły posiadaczem samoistnym będzie właśnie właściciel),
- warto też pamiętać, że posiadania nie traci się przez oddanie drugiemu rzeczy w posiadanie zależne
2. Uprawnienie do korzystania z rzeczy:
Art. 140 k.c. jako przykład korzystania wymienia jedynie pobieranie pożytków i innych dochodów z rzeczy, co nie oznacza że pozostałe elementy wchodzące w skład korzystania nie są w polskim prawie uważane za elementy prawa własności. W skład uprawnienia do korzystania wchodzą:
- używanie rzeczy – chodzi tu o takie używanie któr nie polega na czerpaniu dochodów z rzeczy (np. korzystanie z lokalu przez zamieszkiwanie, używanie pojazdu podczas jazdy, czy maszyn podczas ich pracy),
- pobieranie pożytków – obejmuje pożytki naturalne (a więc płody i inne odłączone części składowe stanowiące normalny dochód z rzeczy – np. wyrąb drzewa w lesie, zbiór płodów rolnych, wydobycie żwiru) o ile oczywiście rzecz przynosi takie pożytki, oraz pożytki cywilne (czyli dochody, jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku cywilnoprowanego – np. czynsz najmu lub dzierżawy.
- pobieranie innych dochodów z rzeczy (przywołane w art. 140 k.c. in fine) – chodzi o dochody inne niż pożytki naturalne i cywilne, wskazuje się że będą mieścić się tu np. zagospodarowanie drzew stanowiących wiatrołomy, czy odłów ryb z wysychającego stawu - nie stanowią one normalnych przychodów (pożytków) niemniej jednak z pewnością stanowią dla właściciela dochód.
- zużycie i przetworzenie rzeczy – w przypadku wielu rzeczy (lekarstw, żywności) ich zużycie stanowi podstawowy sposób korzystania z nich, przetworzenie rzeczy obejmuje również np. połączenie jej z innymi, dyskusyjne jest natomiast czy zniszczenie rzeczy mieści się w korzystaniu czy też w rozporządzaniu rzeczą
3. Uprawnienie do rozporządzania rzeczą = Celem czynności rozporządzających może być przeniesienie, obciążenie lub zniesienie prawa własności.
- wyzbycie się prawa własności – obejmuje uprawnienie do przeniesienia własności i do rozporządzenia własnością na wypadek śmierci, skutkujące pochodnym, translatywnym nabyciem prawa własności, formą wyzbycia się własności jest również zrzeczenie się własności (w chwili obecnej trwają prace nad uregulowaniem tej instytucji po stwierdzeniu niekonstytucyjności art. 179 k.c. i złożeniu przez Prezydenta veta wobec ustawy nowelizującej). Jeśli chodzi natomiast o porzucenie rzeczy, mimo iż ustawa mówi o "wyzbyciu się" własności w ten sposób, kwalifikuje się je jako sposób "zniesienia" prawa własności por. lit. c.
- obciążenie własności – obejmuje przede wszystkim ustanowienie ograniczonych praw rzeczowych, jeśli chodzi natomiast o ustanowienie praw obligacyjnych, jakkolwiek właściciel ma pełne prawo do zawierania umów dotyczących rzeczy, to neguje się skutek takich umów w postaci "obciążenia" rzeczy będącego elementem rozporządzenia nią (E.Gniewek).
- zniesienie prawa własności – tutaj w grę wchodzą dwie sytuacje, wskazane już wcześniej porzucenie rzeczy ruchomej oraz niewątpliwie zniszczenie rzeczy.
Linki sponsorowane
RADCA PRAWNY |
