Strony = przedsiębiorca (sprzedawca) i os. fizyczna będąca konsumentem (kupujący)
Przedmiot um. = rzecz ruchoma,
Cena płatna w ratach.
Wydanie rzeczy przed całkowitym zapłaceniem ceny.
Przepisów o sprzedaży na raty nie stosujemy, gdy kupujący nabył rzecz w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, a cena ma być płacona w ustalonych umową ratach.
Termin płatności rat = termin zastrzeżony na korzyść dłużnika = kupujący może płacić przed upływem terminu.
Natychmiastowa wymagalność całej ceny = na wypadek uchybienia terminom płatności rat. Takie zastrzeżenie jest skuteczne tylko, gdy:
- zostało uczynione na piśmie przy zawarciu um.,
- kupujący jest w zwłoce z zapłatą co najmniej 2 rat (nie muszą to być kolejne raty)
- na łączną sumę przewyższającą 1/5 cześć ceny.
Odstąpienie od um. przez sprzedawcę = gdy:
- kupujący jest w zwłoce z zapłatą co najmniej 2 rat, a
- łączna suma zaległych rat przekracza 1/5 umówionej ceny
- pomimo wyznaczenia przez sprzedawcę dodatkowego terminu do ich uiszczenia, kupujący nie uczynił tego.
W obu przypadkach postanowienia umowne nie mogą być mniej korzystne dla kupującego.
Przepisy dot. sprzedaży na raty mają odpowiednie zastosowanie do um. sprzedaży, przy których kredytowanie kupującego odbywa się na innych zasadach – kredyt na zakupy ratalne.
Zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej:
Sprzedawca zastrzega prawo własności sprzedanej rzeczy ruchomej do momentu uiszczenia całości ceny. Jest to sposób zabezpieczenia interesów sprzedawcy, zapobiegający swobodnemu rozporządzaniu rzeczą przez kupującego.
W razie wątpliwości uważa się, że przeniesienie własności na podstawie um. zawierającej podobne zastrzeżenie nastąpiło pod warunkiem zawieszającym.
Forma = Zastrzeżenie własności rzeczy wydanej kupującemu powinno mieć formę pisemną (ad probationem), a jeżeli ma być skuteczne wobec wierzycieli kupującego wymagana jest data pewna (forma ad eventum).
Sprzedaż na próbę = kupujący ma możliwość zwrotu sprzedawcy przedmiotu sprzedaży, jeżeli nie uzna go za dobry.
Um. warunkowa. W razie wątpliwości poczytuje się ją za zawartą pod warunkiem zawieszającym, że kupujący uzna przedmiot sprzedaży za dobry. Decydujące znaczenie ma w tym względzie subiektywne przekonanie kupującego.
Jeżeli strony nie ustaliły terminu próby lub zbadania rzeczy, odpowiedni termin może wyznaczyć sprzedawca.
Po odebraniu rzeczy przez kupującego i braku jego oświadczenia we właściwym terminie (oznaczonym umownie lub przez sprzedawcę) uważa się, że uznał on przedmiot sprzedaży za dobry.
Jest to zastrzeżenie umowne w umowie sprzedaży, które nadaje sprzedawcy uprawnienie po upływie określonego czasu do żądania od kupującego powrotnego przeniesienia własności rzeczy sprzedanej na sprzedawcę.
- Można zastrzec prawo odkupu na rzecz O3.
- Stwarza po stronie kupującego obowiązek powstrzymania się od czynności, które w przyszłości mogłyby uniemożliwić wykonanie prawa odkupu. Ograniczenia te mają jednak wyłącznie charakter obligacyjny – jeżeli w następstwie czynności zrealizowanych przez kupującego uprawniony nie będzie mógł wykonać prawa odkupu, może domagać się przywrócenia stanu poprzedniego, a jeśli jest to niemożliwe, domagać się od zobowiązanego odszkodowania na zasadach art. 471 KC (odpowiedzialność kontraktowa).
- Zastrzeżenie takie może znaleźć się w samej umowie sprzedaży, jak i w późniejszym porozumieniu.
- Prawo odkupu zastrzec można maksymalnie na okres 5 lat. W razie zastrzeżenia terminu dłuższego ulega on ex lege skróceniu do 5 lat.
- Prawo odkupu realizuje się poprzez oświadczenie złożone kupującemu. Oświadczenie musi być złożone w formie jakiej przepisy wymagają dla zawarcia um. sprzedaży rzeczy, której dot. prawo odkupu (a więc jeśli np. dot. nieruchomości to w formie aktu notarialnego).
- Sporne w doktrynie: czy poprzez samo oświadczenie o wykonaniu prawa odkupu dochodzi do skutku zwrotna um. sprzedaży (wówczas zastrzeżenia prawa odkupu traktowane jest jako oferta kupującego), czy poprzez złożenie oświadczenia aktualizuje się obowiązek kupującego do zawarcia stosownej um. sprzedaży z wykonującym prawo odkupu. Przeważa pogląd drugi.
- Cena odkupu – powinno się oznaczyć w umowie. W braku takiego oznaczenia – stosować kryteria z KC, a więc: cena odkupu = cena sprzedaży + koszty sprzedaży (np. opłaty notarialne) + nakłady (jednakże zwrot nakładów, które nie stanowiły nakładów koniecznych, należy się kupującemu tylko w granicach istniejącego zwiększenia wartości rzeczy).
Jeżeli określona w umowie cena odkupu przenosi cenę i koszty sprzedaży, wykonujący prawo odkupu może żądać obniżenia ceny odkupu do wartości rzeczy w chwili wykonania prawa odkupu, jednakże nie niżej sumy obliczonej według przytoczonych wyżej kryteriów wskazanych w KC.
- Prawo odkupu jest niezbywalne i niepodzielne. Jeżeli jest kilku uprawnionych do odkupu, a niektórzy z nich nie wykonywają tego prawa, pozostali mogą je wykonać w całości.
Jest to zastrzeżenie, które rodzi po stronie danego podmiotu uprawnienie do pierwszeństwa kupna rzeczy na wypadek gdyby podmiot zobowiązany zawarł um. sprzedaży z O3.
- Uprawnienie to może zostać zrealizowane wyłącznie wtedy, gdy podmiot zobowiązany zdecyduje się sprzedać rzecz, zawierając stosowną um. sprzedaży z osoba trzecią. Tylko wtedy podmiot uprawniony może z prawa pierwokupu skorzystać – prawo to nie jest więc realizowane z inicjatywy uprawnionego.
- prawo pierwokupu może wynikać z ustawy albo z czynności prawnej.
- zobowiązany z tytułu pierwokupu ma obowiązek zawarcia um. sprzedaży z osobą trzecią pod warunkiem, że uprawniony do pierwokupu prawa swego nie wykona (w razie sprzedaży nieruchomości może to być wyłącznie um. zobowiązująca, w razie sprzedaży rzeczy ruchomej może to być um. rozporządzająca, gdzie skutek rozporządzający następuje w razie nieskorzystania przez uprawnionego z prawa pierwokupu). Zobowiązany powinien niezwłocznie zawiadomić uprawnionego o treści um. sprzedaży (a więc wszystkich jej istotnych postanowieniach) zawartej z osoba trzecią.
- prawo pierwokupu wykonuje się poprzez złożenie oświadczenia woli zobowiązanemu. Forma oświadczenia zależy od wymagań dot. formy przy sprzedaży przedmiotu, którego dot. prawo pierwokupu. Wykonanie prawa należy uznać za skuteczne jeżeli zbywca został powiadomiony o złożeniu oświadczenia woli we właściwej formie (można więc np. zawiadomić o złożeniu oświadczenia w formie aktu notarialnego w odniesieniu do nieruchomości, bez potrzeby przesyłania odpisu tego aktu).
- Prawo pierwokupu co do nieruchomości można wykonać w ciągu miesiąca, a co do innych rzeczy - w ciągu tygodnia od otrzymania zawiadomienia o sprzedaży. Możliwa jest umowna modyfikacja tych terminów. W czasie trwania tych terminów nie mogą być podejmowane okoliczności, które hamowałyby bądź eliminowały wykonanie prawa pierwokupu (np. nie jest dopuszczalne rozwiązanie um. sprzedaży).
- skutki naruszenia prawa pierwokupu:
(a) jeżeli prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego, współwłaścicielowi albo dzierżawcy, sprzedaż dokonana bezwarunkowo jest nieważna (spór w doktrynie: czy nieważna cała um. – cała um. upada; czy też wyłącznie "bezwarunkowość um." – w związku z czym nie upada cała um., ale przekształca się w warunkową).
(b) w pozostałych przypadkach um. jest ważna, ale zobowiązany ponosi obowiązek odszkodowawczy. Naruszenie prawa pierwokupu może polegać na:
- sprzedaży rzecz O3 bezwarunkowo
- braku zawiadomienia uprawnionego o sprzedaży;
- podaniu wiadomości o istotnych postanowieniach um. sprzedaży niezgodnie z rzeczywistością.
Sankcją odszkodowawczą objęte jest samo pozbawienie możliwości wykonania prawa pierwokupu (nie trzeba udowadniać, że skorzystało by się z tego prawa) i straty poniesione z tego tytułu (w zasadzie tylko ujemny interes um., np. koszty ustanowienia pierwokupu). Nie są objęte odpowiedzialnością odszkodowawczą następstwa tego, że uprawniony nie stał się właścicielem rzeczy, której pierwokup dotyczył.
Dyskusyjne czy można powołać się na art. 59 (uznanie um. sprzedaży za bezskuteczne) – doktryna podzielona, orzecznictwo za.
- Przez wykonanie prawa pierwokupu dochodzi do skutku między zobowiązanym a uprawnionym um. sprzedaży tej samej treści, co um. zawarta przez zobowiązanego z osobą trzecią – samo złożenie oświadczenia woli skutkuje więc powstaniem um. pomiędzy stronami bez potrzeby dokonywania dodatkowych czynności. Uprawniony wykonujący prawo pierwokupu może domagać się uznania za bezskuteczne wobec niego tych postanowień um., które mają na celu udaremnienie pierwokupu (mogą to być np. uciążliwe i niespotykane świadczenia uboczne, powiązanie um. sprzedaży z innymi czynnościami czyniącymi sprzedaż nieatrakcyjną). Ponadto, jeżeli um. sprzedaży zawarta z osobą trzecią przewiduje świadczenia dodatkowe, których uprawniony do pierwokupu nie mógłby spełnić, może on swe prawo wykonać uiszczając wartość tych świadczeń. Jednakże gdy prawo pierwokupu przysługuje Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego z mocy ustawy, takie świadczenie dodatkowe uważa się za nie zastrzeżone.
- Jeżeli według um. sprzedaży zawartej z osobą trzecią cena ma być zapłacona w terminie późniejszym, uprawniony do pierwokupu może z tego terminu skorzystać tylko wtedy, gdy zabezpieczy zapłatę ceny (a więc co do zasady uprawniony powinien uiścić cenę w momencie wykonania prawa pierwokupu). Wymogu tego nie stosuje się, gdy uprawnionym jest państwowa jednostka organizacyjna (nie dot. to państwowych osób prawnych, za które Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności).
- Prawo pierwokupu jest niezbywalne. Jest ono niepodzielne, chyba że przepisy szczególne zezwalają na częściowe wykonanie tego prawa. Jeżeli jest kilku uprawnionych, a niektórzy z nich nie wykonywają prawa pierwokupu, pozostali mogą wykonać je w całości.
Linki sponsorowane
RADCA PRAWNY |
